« انواع تجهیزات مورد استفاده در شبکه‌های برق فشار ضعیف »

1. مقدمه :

شبکه‌های برق فشار ضعیف یکی از اجزای مهم سیستم‌های توزیع برق هستند که نقش کلیدی در انتقال انرژی الکتریکی به مصرف‌کنندگان خانگی و صنعتی دارند. تجهیزاتی که در این شبکه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند ، باید از استانداردهای خاصی پیروی کنند تا عملکرد شبکه بهینه شود و ایمنی لازم برای کاربران تأمین گردد.

2. انواع تجهیزات مورد استفاده در شبکه‌های برق فشار ضعیف :

تجهیزات و یراق‌آلات شبکه برق فشار ضعیف نقش مهمی در توزیع و انتقال برق با ایمنی بالا و کیفیت مناسب ایفا می‌کنند. در زیر به معرفی چند نمونه از این تجهیزات و یراق‌آلات و توضیح مشخصات و کاربرد هر یک پرداخته شده است:

• کابل‌های فشار ضعیف :

مشخصات: کابل‌های فشار ضعیف معمولاً از جنس مس یا آلومینیوم ساخته می‌شوند و پوشش عایقی از PVC ، XLPE یا PE دارند. این کابل‌ها برای انتقال جریان الکتریکی با ولتاژ پایین ( معمولاً تا 1000 ولت ) طراحی شده‌اند.

کاربرد: برای توزیع برق در محیط‌های مسکونی ، تجاری و صنعتی استفاده می‌شوند. این کابل‌ها در داخل زمین ، کانال‌ها ، و گاهی در هوا ، بسته به نوع عایق و طراحی ، نصب می‌شوند.

• ترانسفورماتورهای توزیع :

مشخصات: این ترانسفورماتورها برای کاهش سطح ولتاژ از سطح بالاتر ( مثلاً 11 یا 33 کیلوولت ) به سطح ولتاژ پایین ( مثلاً 400 ولت ) طراحی شده‌اند.

کاربرد: در شبکه‌های توزیع برای تأمین جریان الکتریکی به مصرف‌کنندگان نهایی استفاده می‌شوند. این ترانسفورماتورها معمولاً در نزدیکی مناطق مصرف مانند محله‌های مسکونی نصب می‌شوند.

• کلیدهای مینیاتوری ( MCB ) :

مشخصات: کلیدهای مینیاتوری دستگاه‌های حفاظتی هستند که امکان قطع اتوماتیک مدار را در صورت بروز جریان غیرعادی مانند اضافه‌بار یا اتصال کوتاه فراهم می‌کنند.

کاربرد: در تابلوهای توزیع برق برای محافظت مدارهای الکتریکی در برابر صدمات ناشی از نوسانات جریان به‌کار می‌روند.

• فیوزها:

مشخصات: فیوز یک قطعه حفاظتی است که در صورت عبور جریانی بالاتر از حد مجاز ، مدار را قطع می‌کند. فیوزها از جنس مواد خاصی تولید می‌شوند که در دمای خاصی ذوب می‌شوند.

کاربرد: برای محافظت از مدارها و تجهیزات الکتریکی در برابر جریان‌های آسیب‌رسان استفاده می‌شوند.

• تابلوهای برق فشار ضعیف :

مشخصات: این تابلوها شامل مجموعه‌ای از فیوزها ، کلیدها و سایر تجهیزات حفاظتی و کنترلی هستند که به نظم‌دادن و مدیریت مدارهای توزیع برق کمک می‌کنند.

کاربرد: در تمامی انواع ساختمان‌ها ، تابلوهای برق به عنوان نقطه کنترل و توزیع جریان برق به مدارهای مختلف نصب می‌شوند.

• یراق‌آلات اتصال:

مشخصات: شامل اتصالاتی مانند باس بارها ، سوراخ‌کننده‌ها ، و اتصالات پیچشی و فشاری است که برای نگه‌داری و اتصال مکانیکی کابل‌ها و سیم‌ها به‌کار می‌روند.

کاربرد: برای ایجاد اتصالات فیزیکی و الکتریکی مؤثر بین عناصر مختلف شبکه استفاده می‌شود. این یراق‌آلات تضمین‌کننده پیوستگی الکتریکی با حداقل تلفات هستند.

• جعبه‌های تقسیم :

مشخصات: این جعبه‌ها از موادی با عایق‌بندی بالا تولید شده‌اند و معمولاً دارای پوششی محافظ در برابر شرایط محیطی بد هستند.

کاربرد: در داخل یا خارج ساختمان‌ها برای توزیع سیم‌ها و اتصالات به کار می‌روند و نقطه‌ای برای تجمع و تقسیم مدارهای الکتریکی فراهم می‌کنند.

دیگر تجهیزات مورد استفاده در شبکه برق فشار ضعیف شامل انواع مختلفی از پایه‌ها ، سیم‌ها و کابل‌ها است که هر کدام دارای ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود هستند. در ادامه به بررسی جامع و کامل برخی از این تجهیزات می‌پردازیم :

• انواع پایه بتونی :

  • پایه‌های بتونی ساده:

مشخصات: این پایه‌ها از بتون مسلح با میلگردهای فولادی ساخته می‌شوند. طراحی آنها به‌گونه‌ای است که علاوه بر تحمل وزن سیم‌ها و تجهیزات ، مقاومت در برابر باد و سایر نیروهای خارجی را نیز دارند.

کاربرد: به‌طور گسترده در شبکه‌های توزیع شهری و روستایی برای نگهداری خطوط انتقال برق استفاده می‌شوند.

• پایه‌های بتونی تلسکوپی :

مشخصات: این پایه‌ها دارای طراحی چندبخشی هستند که امکان تنظیم ارتفاع را فراهم می‌کند. به دلیل مورادی مانند اقتصاد فضا و سازگاری با ارتفاعات مختلف ، این پایه‌ها به عنوان گزینه ایده‌آل شناخته می‌شوند.

کاربرد: در مناطقی که به تنوع در ارتفاع پایه‌ها نیاز است ، از این نوع پایه‌ها استفاده می‌شود.

• پایه‌های بتونی پیش‌ساخته :

مشخصات: این پایه‌ها کارخانه‌ای تولید و در محل نصب می‌شوند ، که این امر به کاهش زمان نصب و افزایش کیفیت کمک می‌کند.

کاربرد: این نوع پایه‌ها در پروژه‌هایی که نیاز به نصب سریع دارند ، استفاده می‌شوند.

• انواع سیم مسی:

  • سیم مسی بدون عایق :

مشخصات: معمولاً در شکل‌های گرد و تابیده تولید می‌شوند و هدایت الکتریکی بسیار بالایی دارند.

کاربرد: به‌طور گسترده برای ارتینگ ، شبکه‌های توزیع هوایی و همچنین به‌صورت وسیع در صنایع الکترونیکی و الکتریکی به کار می‌روند.

• سیم مسی عایق‌دار :

مشخصات: با روکش عایقی از PVC ، XLPE یا دیگر پلیمرها پوشانده می‌شوند. این عایق‌ها برای حفاظت در برابر آسیب‌های مکانیکی و جلوگیری از جریان الکتریکی ناخواسته استفاده می‌شوند.

کاربرد: در شبکه‌های توزیع داخلی و در محیط‌هایی که به محافظت بیشتری نیاز دارند ، مانند سیم‌کشی ساختمان‌ها ، مورد استفاده قرار می‌گیرند.

• انواع کابل ها فشار ضعیف :

  • کابل‌های فشار ضعیف عایق‌دار :

مشخصات: این کابل‌ها معمولاً با هادی مسی یا آلومینیومی و با عایق پلاستیکی تولید می‌شوند. این عایق‌ها می‌توانند از جنس PVC ، XLPE یا EPR باشند.

کاربرد: در سیستم‌های توزیع برق داخلی ، کابل‌های خانگی ، صنعتی و تجاری استفاده می‌شوند.

• کابل‌های چند رشته‌ای:

مشخصات: این کابل‌ها از چندین سیم عایق‌دار مجزا تشکیل شده‌اند که در یک پوشش کلی قرار دارند.

کاربرد: برای انتقال همزمان جریان و اطلاعات بین تجهیزات مختلف مانند در سیستم‌های کنترلی و ابزار دقیق مورد استفاده قرار می‌گیرند.

• کابل‌های زره‌دار :

مشخصات: این کابل‌ها علاوه بر عایق ، دارای زره فلزی هستند که از هادی در برابر آسیب‌های فیزیکی محافظت می‌کند.

کاربرد: در محیط‌های صنعتی با شرایط سخت و زیرزمینی که به محافظت بیشتری نیاز است ، مورد استفاده قرار می‌گیرند.

• قطعات و یراق‌آلات دیگر :

  • کلمپ‌ها و بست‌ها :

مشخصات: از جنس فلزات مقاوم و عایق ساخته شده‌اند و برای اتصال و ثابت نگه‌داشتن سیم‌ها به پایه‌ها و سایر تجهیزات به کار می‌روند.

کاربرد: در همه بخش‌های شبکه توزیع برق برای نصب و مدیریت کابل‌ها و سیم‌ها استفاده می‌شوند.

• سیم‌هوایی ( ACSR و AAC ) :

مشخصات: ACSR ( دمای بالای آلومینیوم تقویت شده با فولاد ) و AAC ( آلومینیوم قدرت بالا ) به‌عنوان هادی‌های پرکاربرد در شبکه‌های برق هوایی هستند.

کاربرد: برای انتقال جریان الکتریکی در شبکه‌های توزیع هوایی با فاصله طولانی ، به‌ویژه در مناطق باز و بدون مانع ، استفاده می‌شوند.

• کابل‌های خودنگهدار فشارضعیف :

تعریف و مزایا :

کابل‌های خودنگهدار ، کابل‌هایی هستند که بدون نیاز به ساختارهای حمایتی جداگانه نصب و بهره‌برداری می‌شوند. این کابل‌ها به دلیل ساختار فیزیکی خاص و سیستم عایق‌بندی مناسبی که دارند ، از نظر اقتصادی بسیار مقرون‌به‌صرفه بوده و در کاهش مخاطرات ایمنی مؤثر می‌باشند.

کاربردهای اصلی :

– نصب در مناطق شهری و روستاها جهت کاهش تلفات انرژی.

– بهره‌گیری در پروژه‌های توسعه شبکه به منظور تسریع عملیات نصب و کاهش هزینه‌ها.

3. دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌های شرکت توزیع و شرکت توانیر در خصوص تجهیزات شبکه برق فشار ضعیف :

• • استانداردسازی و افزایش کیفیت خدمات :

– دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌های مرتبط با تجهیزات شبکه برق فشار ضعیف توسط شرکت توزیع نیروی برق و شرکت توانیر ، جهت استانداردسازی و افزایش کیفیت خدمات طراحی و منتشر شده‌اند. این دستورالعمل‌ها شامل الزامات فنی ، روش‌های نصب و نگهداری تجهیزات ، و نکات ایمنی لازم برای کار با تجهیزات برق فشار ضعیف هستند. هدف اصلی این دستورالعمل‌ها جلوگیری از حوادث احتمالی و افزایش بهره‌وری سیستم‌های توزیع برق است.

• آموزش و انتقال دانش :

شرکت‌های توزیع نیروی برق موظف به جمع‌آوری و ارائه مستندات مربوط به دستورالعمل‌ها به کارکنان خود هستند. مدیران باید این اطلاعات را به کارکنان منتقل کنند تا از بروز بودن و اطلاع داشتن همکاران اطمینان یافته و از تفاسیر نادرست یا سوء‌استفاده از این مستندات جلوگیری شود. آموزش‌های دوره‌ای برای کارکنان ضروری محسوب می‌شود.

• بازنگری و به‌روزرسانی منظم :

با توجه به تغییرات سریع در فناوری و مواد ، به‌روزرسانی و بازنگری منظم دستورالعمل‌ها برای اطمینان از تطبیق با استانداردها و کیفیت خدمات لازم و ضروری است. کمیته‌های تخصصی مسئول بررسی و اعمال اصلاحات لازم در زمان مناسب هستند.

این دستورالعمل‌ها نقشی حیاتی در حفظ استانداردهای ایمنی و کیفیت شبکه برق فشار ضعیف ایفا می‌کنند و با ایجاد زیرساخت‌های مناسب ، به بهبود کارایی و امنیت شبکه‌ها کمک می‌کنند.

4. تولید کنندگان تجهیزات شبکه برق فشار ضعیف داخلی و خارجی :

• • تولید کنندگان تجهیزات شبکه برق فشار ضعیف در ایران :

    • شرکت کابل متال :

شرکت کابل متال تولید کننده انواع کابل‌های فشار ضعیف ، متوسط و قوی تا سطح ولتاژ ۶۶ کیلوولت است. آنها همچنین کابل‌های شیلددار ، آرموردار ، نسوز و ابزاردقیق را تولید می‌کنند. این شرکت با استفاده از تکنولوژی‌های نوین و استانداردهای بین‌المللی ، محصولات با کیفیتی را به بازار عرضه کرده است. https://metalcableco.com

• شرکت نگین پروژه پاسارگاد :

شرکت پاسارگاد از سال ۱۳۸۶ تولید یراق‌آلات شبکه هوایی برق را آغاز نمود و اکنون به عنوان یک تولید کننده معتبر در این حوزه شناخته شده است. این شرکت توانسته است تاییدیه توانیر را نیز اخذ کند.  https://nppasargad.com

• تولید کنندگان تجهیزات شبکه برق فشار ضعیف در خارج از ایران :

  • شرکت Siemens :

Siemens یکی از بزرگترین تولیدکنندگان تجهیزات الکتریکی در جهان است که به تولید تجهیزات شبکه برق فشار ضعیف نیز می‌پردازد. این شرکت با ارائه محصولات با کیفیت و نوآوری در زمینه تکنولوژی‌های پایدار ، نقش مهمی در تأمین انرژی ایفا می‌کند.

• شرکت Schneider Electric :

Schneider Electric با بکارگیری نواوری‌های فناوری و رعایت استانداردهای ایمنی ، توانسته است در زمینه تولید تجهیزات شبکه برق فشار ضعیف پیشرو باشد. این شرکت با استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته ، محصولات با کیفیت و متناسب با نیازهای صنعت را ارائه می‌دهد.

• شرکت جابون :

– شرکت جابون یکی از شرکت‌های برجسته در تولید تابلوهای برق فشار ضعیف و متوسط است که بر اساس استانداردهای اروپایی فعالیت می‌کند. این شرکت توانسته است در بازارهای بین‌المللی جایگاه محکمی پیدا کند.

تولید کنندگان تجهیزات شبکه برق فشار ضعیف ، هر یک با بکارگیری تکنولوژی‌های نوین و استانداردهای بین‌المللی ، نقش مهمی در تأمین و توزیع انرژی الکتریکی در سطح ملی و بین‌المللی دارند. در ایران ، شرکت‌هایی همچون کابل متال و پاسارگاد با توجه به رشد شهرنشینی و افزایش تقاضا برای انرژی ، توانسته‌اند نقش کلیدی در این صنعت ایفا کنند. در سطح جهانی ، شرکت‌هایی مانند Siemens و Schneider Electric با بهره‌گیری از تکنولوژی‌های پیشرفته ، به تأمین نیازهای انرژی و توسعه صنعتی کمک شایانی می‌کنند.

5. منابع در خصوص تجهیزات مورد استفاده در شبکه‌های برق فشار ضعیف :

• کتاب ” اصول برق و شبکه ” نوشته جان اسمیت
• وب‌ سایت شرکت توانیر: https://tavanir.org.ir
• مقالات IEEE در خصوص شبکه‌های توزیع برق
• راهنماهای نصب و استانداردهای صنعت برق
• وب‌سایت‌های تخصصی تجهیزات برق: https://electrical-engineering-portal.com